در حال حاضر، دو رشته مستقل، در مقطع کارشناسی، در حوزه صنایع غذایی، ارائه می‌شوند و دانشجو می‌پذیرند. رشته اول، با عنوان «علوم و صنایع غذایی» و کد ردیف رشته 40 شناخته می‌شود. این رشته در زیرگروه یک گروه آزمایشی تجربی قرار دارد و پذیرش آن به صورت کشوری است.
رشته دوم، با عنوان «علوم و مهندسی صنایع غذایی (کشاورزی)» و کد ردیف رشته 106، شناسایی می‌شود. این رشته در زیرگروه ۵ گروه آزمایشی تجربی قرار دارد و پذیرش آن به صورت قطبی است. در این نوشتار، هر دوی این رشته‌ها را معرفی می‌کنیم، هرچند، موضوع بحث آن، بیشتر بر رشته دوم، یعنی علوم و مهندسی صنایع غذایی است. لطفا به تشابه اسم رشته‌ها دقت کنید.
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، یکی از شاخه‌های گروه کشاورزی است که هدف اصلی آن، تولید، برداشت و فراوری مواد خام گیاهی و دامی و حفظ کیفیت آن‌ها تا رسیدن به دست مصرف‌کننده است. این رشته، سرشار از درس‌های حفظی و محاسباتی است که بیشتر آن‌ها با زیست و شیمی مرتبط هستند و با دنیایی از اصطلاحات علمی و اسامی تخصصی سر و کار دارد که ورود به آن، نیازمند داشتن مهارت کافی در زبان انگلیسی است.
پس اگر
حوصله ساعات طولانی کار در کارخانه‌ها را دارید.
به نکات ظریف بهداشتی، اهمیت می‌دهید.
به کار گروهی علاقمند هستید.
از توان جسمی مناسب برخوردارید.
به جزئیات، دقت می‌کنید.
حوصله محاسبات سنگین، یادگیری انواع نرم افزارها و طرز کار دستگاه‌های پیچیده آزمایشگاهی را دارید.
عاشق زیست و شیمی هستید.
در زبان انگلیسی، مهارت کافی را دارید.
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، به احتمال زیاد، انتخاب مناسبی برای شماست.
کدام دروس دبیرستان در رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی بیشتر کاربرد دارند؟
همانطور که می‌دانید رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی (کشاورزی)، در زیرگروه 5 از گروه آزمایشی علوم تجربی قرار دارد. این زیرگروه، علاوه بر مهندسی صنایع غذایی، شامل رشته‌های گوناگونی است که در مقطع کارشناسی عبارتند از:
آموزش تربیت بدنی، اقتصاد کشاورزی، امنیت بین الملل، امنیت نرم، حفاظت اطلاعات، تربیت مروج سیاسی، ترویج و آموزش کشاورزی پایدار، پژوهشگری امنیت، ضد تروریسم، علوم دامی، علوم فنی امنیت، علوم و مهندسی باغبانی، علوم و مهندسی جنگل، علوم و مهندسی خاک، علوم و مهندسی شیلات، علوم و مهندسی محیط زیست، علوم ورزشی، کتابداری در شاخه پزشکی، مددکاری اجتماعی، مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مربیگری عقیدتی، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، مهندسی صنایع چوب و فراورده‌های سلولزی، مهندسی صنایع مبلمان، مهندسی طبیعت، مهندسی فضای سبز.
رشته‌های زیرگروه ۵ علوم تجربی، در مقطع کاردانی عبارتند از:
امور اراضی، امور زراعی و باغی، تکنولوژی صنایع غذایی، تکنولوژی محیط زیست، تولید و فراوری خرما، تکنولوژی مرتع و آبخیزداری، تکنولوژی مواد غذایی، تولید و بهره برداری از گیاهان دارویی و معطر، تکنولوژی تولیدات گیاهی و علوم ورزشی.
ضرایب دروس، در زیرگروه ۵ علوم تجربی، در طی سال‌های اخیر، مطابق با جدول زیر بوده است.
درس
زمین‌شناسی
ریاضی
زیست
فیزیک
شیمی
ضریب
1
3
2
2
2
همانطور که از این جدول و عناوین رشته‌های دیگر زیرگروه 5 پیداست، شالوده این زیرگروه بر درس ریاضی استوار است. بنابراین برای قبولی در هریک از رشته‌های این زیرگروه، کسب نمره تراز بالا در درس ریاضی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و درس‌های زیست، شیمی و فیزیک، در اولویت‌های بعدی قرار دارند.
از طرفی، بر خلاف رشته‌هایی مثل علوم و صنایع غذایی، پزشکی و دندانپزشکی، که در زیرگروه یک قرار دارند و درس زمین شناسی، برای آن‌ها ضریب صفر گرفته است، در زیرگروه 5، نمره تراز این درس با ضریب یک تخصصی، محاسبه و در امتیاز نهایی داوطلبان، اعمال می‌شود.
نوع گزینش رشته مهندسی صنایع غذایی، به صورت قطبی است. یعنی پس از کسر سهمیه ایثارگران، 20 درصد از بقیه ظرفیت‌های موجود، به داوطلبان آزاد و مابقی، به نسبت شرکت‌کنندگان هریک از سهمیه‌ها (مناطق و خانواده شهدا)، به کل شرکت‌کنندگان آن بوم، در گروه آزمایشی تجربی، تقسیم می‌شود. به بیان ساده‌تر، اگر یکی از دانشگاه‌های قطب خود را برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع غذایی، انتخاب کنید، از شانس بیشتری، نسبت به داوطلبان دیگر مناطق، برخوردار خواهید بود.
همانطورکه می‌دانید، دانش‌آموزان، صرف نظر از نوع دیپلم خود و تنها بر حسب علاقه، می‌توانند در هریک از گروه‌های آزمایشی آزمون سراسری، شرکت کنند. اما علاوه بر نمره آن‌ها در آزمون سراسری، معدل آن‌ها در پایه‌های تحصیلی متوسطه نیز، در امتیاز نهایی، لحاظ می‌شود.
درس‌های عمومی، برای همه گروه‌ها با ضریب یک، در فرمول محاسبه امتیاز نهایی، لحاظ می‌شوند. اما اگر نوع دیپلم داوطلب، با گروه آزمایشی او متفاوت باشد، تنها نمره آن دسته از درس‌های تخصصی، در این فرمول، اعمال می‌شوند که با زیرگروه آزمایشی داوطلب، تناسب داشته باشند. میزان این تاثیر، حداکثر ۳۰ درصد است.
گرایش‌های رشته مهندسی صنایع غذایی برای ادامه تحصیل چه هستند؟
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، پیش‌تر، به عنوان یکی از گرایش‌های مجموعه مهندسی کشاورزی، شناخته می‌شد. اما در سال‌های اخیر، به صورت یک رشته مستقل دانشگاهی، عرضه می‌شود. در مقاطع تحصیلی بالاتر، این رشته، خود به گرایش‌های متنوع‌تری تقسیم می‌شود که در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم و دانشگاه‌های علوم پزشکی، دانشجو می‌پذیرند. در مورد دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، گرایش‌های رشته علوم و صنایع غذایی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، عبارتند از:
مهندسی صنایع غذایی. دانش‌آموختگان این گرایش پرطرفدار، که اغلب با عنوان «مهندسان صنعت غذا» شناخته می شوند، در زمینه مدل‌سازی و بهینه‌سازی فرایندهای غذایی و تجهیزات صنایع غذایی، مهارت‌های فراوانی کسب می‌کنند.
شیمی مواد غذایی. تمرکز این گرایش، بر تحقیقات بنیادی و توسعه‌ای مرتبط با فرایندهای تولید و بسته‌بندی مواد غذایی است.
زیست فناوری مواد غذایی. دانشجویان این گرایش، می‌آموزند که چگونه از تکنیک‌های زیست فناوری، در ایجاد بو و مزه و تغییر بافت مواد غذایی خام، استفاده کنند. این گرایش، یکی از شاخه‌های نوین علوم و صنایع غذایی به شمار می‌رود.
فناوری مواد غذایی. دانش‌آموختگان این گرایش، در طراحی تجهیزات و ماشین‌های فراوری مواد غذایی و همچنین در برنامه‌ریزی و توسعه خطوط تولید و سامانه های صنایع غذایی، مهارت‌های لازم را کسب می‌کنند.
همانطور که گفتیم، رشته علوم و صنایع غذایی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، در دانشگاه‌های وابسته به وزرات بهداشت نیز ارائه می‌شود. در مورد دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت، گرایش‌های رشته علوم و صنایع غذایی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، عبارتند از:
بهداشت و ایمنی مواد غذایی
کنترل کیفی و بهداشت
میکروب‌شناسی مواد غذایی
علوم و صنایع غذایی
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع غذایی چه هستند؟
علاوه بر درس‌های پایه و عمومی که تقریبا بین همه رشته‌ها در مقطع کارشناسی، یکسان هستند، رشته مهندسی صنایع غذایی، به عنوان یکی از شاخه‌های مهندسی شیمی، از یک سو و یکی از زیرگروه‌های مجموعه مهندسی کشاورزی، از سوی دیگر، دربرگیرنده درس‌های تخصصی این رشته است که مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر، آورده شده‌اند.
فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع غذایی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
با این تعریف، می‌توان حدس زد که مهندسان علوم و مهندسی صنایع غذایی، در زمینه‌های عملیات تبدیل مواد غذایی، نگهداری محصولات کشاورزی، کنترل کیفیت، کمک به طراحی و بهینه سازی خطوط تولید در کارخانه‌ها، هدایت و نظارت مسئولیت فنی واحدهای تولید فرآورده های مختلف غذایی فعالیت می کنند.
زمینه‌های تخصصی حرفه‌ای دانش‌آموختگان گرایش‌های مختلف صنایع غذایی، عبارتند از:
آشنایی با مبانی علوم پایه، علوم تخصصی شیمی، بیوشیمی و بیوتکنولوژی مواد غذایی
آشنایی تئوری و عملی با دروس تخصصی فرایندهای تبدیل، نگهداری و بسته‌بندی مواد غذایی
طراحی کارخانه و واحدهای فراوری و تبدیل مواد غذایی
فرمولاسیون و نوآوری در ساخت محصولات جدید، فرآیند و تجهیزات به منظور ایجاد افزایش ارزش افزوده در زنجیره غذایی
استفاده بهینه از ضایعات کشاورزی و فراورده‌های جانبی واحدهای صنایع غذایی.
افزایش تخصص مهارت در زمینه‌های ایجاد و بهبود کیفیت ایمنی و سلامت مواد غذایی
توسعه راه‌های افزایش ایمنی و سلامت مواد غذایی در زنجیره تولید.
دانش‌آموختگان این رشته، اغلب، به عنوان مسئول فنی یا مسئول کنترل کیفی، در کارخانجات صنایع غذایی یا آزمایشگاه‌های مرتبط با آن‌ها مشغول به کار می‌شوند.
به عنوان مثال، دانش‌آموختگان گرایش فناوری صنایع غذایی می‌توانند در هریک از موقعیت‌های شغلی زیر، به ارائه خدمت بپردازند.
کارشناس طراح تجهیزات و ماشین های فرآوری مواد غذایی
مسئول فنی خطوط و کارخانه های تولید مواد غذایی
کارشناس متخصص برای کمک در امر برنامه‌ریزی و توسعه خطوط تولید و سامانه‌های صنایع غذایی
کارشناس برای همکاری و کمک در امر آموزش و پژوهش
توجه داشته باشید، حجم عمده‌ای از درس‌های کلیدی و کاربردی در این رشته، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی، عرضه می‌شود. بنابراین، بدیهی است که دانش‌آموختگان این مقاطع، در مقایسه با فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی، از شانس بسیار بالاتری برای به دست آوردن موقعیت‌های شغلی، برخوردار هستند.
بازار کار رشته مهندسی صنایع غذایی به چه صورت است؟
امروزه، با توجه به این تغییر سبک زندگی، کارخانه‌های متعددی در زمینه مواد غذایی، تاسیس شده‌اند و تعداد آن‌ها، همواره روبه افزایش است. این یعنی بازارکار علوم و مهندسی صنایع غذایی، رو به رشد است و برای دانش‌آموختگان این رشته، می‌توان آینده مناسبی را پیش‌بینی کرد.
اکیدا توصیه می‌کنیم دانشجویان رشته مهندسی صنایع غذایی، در دوران تحصیل خود، با دانشجویان رشته‌های دیگر آموزشی، در ارتباط باشند. چنین تعاملی، دانشجویان را با پتانسیلی که در دیگر رشته‌ها، برای حل مسائل، نهفته است، آشنا می‌سازد. به بیان دیگر، به آن‌ها یاد می‌دهد که از زاویه‌های مختلفی به یک موضوع، نگاه کنند. این مهارت، کلید حل بسیاری از مشکلات، در حوزه‌های مختلف کاری است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع غذایی در داخل ایران چگونه است؟
ظرفیت دانشگاه‌ها برای رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، در مقطع کارشناسی، در سال 1398، در جدول زیر آمده است.
ردیف
دانشگاه
ظرفیت
ردیف
دانشگاه
ظرفیت
1
ارومیه
20
11
صنعتی اصفهان
20
2
ایلام
20
12
علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان-ملاثانی اهواز
30
3
بوعلی سینا- همدان
20
13
علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
60
4
تبریز
40
14
علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
30
5
تبریز- اهر
20
15
فردوسی – مشهد
24
6
تهران- پردیس کشاورزی کرج
20
16
فسا
25
7
جهرم
20
17
کردستان – سنندج
20
8
زنجان
35
18
گیلان – رشت
40
9
سمنان
40
19
محقق اردبیلی – اردبیل
35
10
باهنر- کرمان
25
***
جمع
544
علاوه بر این، گرایش‌های جدیدی نیز در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی (PhD) در رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، ایجاد شده است و هرساله به تعداد گرایش‌ها، دانشگاه‌های پذیرنده و ظرفیت پذیرش آن‌ها افزوده می‌شود.
جالب است بدانید در بین دانشگاه‌های مطرح پذیرنده رشته علوم و صنایع غذایی، در جهان، در سال 2019، دانشگاه تهران، در گروه رتبه‌های بین 701 تا 750 جای داشته است و طبق جدیدترین رتبه‌بندی در سال ۲۰۲۱، جایگاه این دانشگاه تا گروه رتبه‌های بین 591 تا 600، ارتقا یافته است.
رشته علوم و صنایع غذایی، در دانشگاه‌های علوم پزشکی، عرضه می‌شود و ظرفیت پذیرش آن در سال 1398، در جدول زیر آمده است.
ردیف
دانشگاه علوم پزشکی
ظرفیت
ردیف
دانشگاه علوم پزشکی
ظرفیت
1
تبریز
27
6
کرمانشاه
30
2
زاهدان
20
7
یاسوج
15
3
سمنان
26
8
مراغه
24
4
شهیدبهشتی
25
9
نیشابور
15
5
پردیس شهید بهشتی
17
***
جمع
199
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع غذایی در خارج از کشور به چه صورت است؟
10 دانشگاه برتر دنیا از نظر رشته‌های مرتبط با فراورده‌های کشاورزی، عبارتند از:
واگِنینگِن (هلند)
دانشگاه کالیفرنیا (داویس، آمریکا)
دانشگاه علوم کشاورزی سوئد (سوئد)
آگروپاریس تِک (فرانسه)
انستیتو تکنولوژی زوریخ (ETH، سوییس)
دانشگاه کورنل (آمریکا)
دانشگاه کالیفرنیا (UCB، آمریکا)
دانشگاه ویسکونزین- مادیسون (آمریکا)
دانشگاه ریدینگ (انگلیس)
دانشگاه کشاورزی چین (چین)
همانطور که از این فهرست پیداست، بهترین کشورها برای ادامه تحصیل در رشته علوم و صنایع غذایی، عبارتند از هلند، آمریکا، سوئد، فرانسه، انگلیس، سوییس و چین. در بسیاری از کشورها، مهندسان صنایع غذایی، از درآمد خوبی برخوردارند و با تحصیل در این رشته دانشگاهی، حتی می‌توانید در برخی از کشورها، اقامت بگیرید.
