رشته شیمی یک رشته علمی است که با اتم‌ها، عناصر، مولکول‌ها، یون‌ها، ساختارهای مواد، خواص، رفتار و تغییرات آنها سروکار دارد. در علم شیمی با استفاده از واکنش‌های شیمیایی به دنبال سنتز مواد جدید کاربردی و مفید با خواص تازه هستند؛ زمینه دیگری از این علم نیز وجود دارد که به آن «شیمی سبز» می‌گویند و در آن در پی سنتز مواد دوست دار محیط زیست هستند تا بتوانند به بشریت کمک کنند. ناگفته نماند رشته شیمی قدمتی طولانی دارد و همیشه مورد توجه بشریت بوده است.
این رشته، برای افرادی که روحیه جستجوگر دارند و همیشه در پی علت اتفاقات هستند بسیار مناسب است. فرق کسانی که به علم شیمی علاقه دارند با دیگر افراد را می‌شود در یک مثال ساده نشان داد: افراد علاقه‌مند به شیمی هنگام خوردن آب به ساختار آن، ولی افراد دیگر به رفع تشنگی فکر می‌کنند. افرادی که این رشته را انتخاب می کنند، باید از کارکردن با مولکول‌ها و مواد شیمیایی لذت ببرند و سنتز مواد جدید برای آنها هیجان انگیز باشد. رشته شیمی کاربردی نسبت به زیر شاخه شیمی محض، همانطور که از نامش مشخص است کاربردی‌تر است.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته شیمی کاربردی بیشتر کاربرد دارند؟
رشته‌های علوم پایه مثل شیمی، فیزیک، زیست و ریاضی دسته‌ای از رشته‌ها هستند که به صورت تخصصی‌تر دروس دبیرستان را به دانشجویان در دانشگاه آموزش می‌دهند. اما در دوره کارشناسی حدودا در دو ترم اول، باید درس‌های پایه مثل ریاضی عمومی، فیزیک پایه و همچنین شیمی عمومی را پاس کنید؛ پاس کردن این دروس مستلزم این است که دروس دبیرستان را به خوبی به خاطر داشته باشید.
همانطور که می‌توان حدس زد، مهم‌ترین درسی که از دوره دبیرستان در رشته شیمی کاربردی استفاده می‌شود درس شیمی است؛ تمام آنچه در قالب شیمی در دبیرستان خوانده‌اید در رشته شیمی کاربردی به شکل گسترده‌ای به کار می‌آیند و لذا باید آموخته‌های خود در این رابطه را به خوبی به یاد داشته باشید. در اصل شیمی دبیرستان، اطلاعات اولیه لازم برای ورود به رشته شیمی کاربردی محسوب می‌شود.
لازم به ذکر است در دوره کارشناسی تعدادی واحد مثل ریاضی عمومی، فیزیک و.. ارائه می‌شوند که باید برای گذراندن آنها در دروس مشابه‌شان در دوره دبیرستان پایه قوی داشته باشید و آموخته‌های خود در این دوره را به کار گیرید.
گرایش‌های رشته شیمی کاربردی برای ادامه تحصیل چه هستند؟
در ادامه به برخی از کلیدی‌ترین گرایش‌های رشته شیمی کاربردی برای ادامه تحصیل پرداخته شده است:
شیمی آلی: به صورت تخصصی به ساختارهایی ساختارهای آلی گفته می‌شود که دارای کربن و هیدروژن هستند و توسط پیوند به یکدیگر متصل شده‌اند؛ شیمی آلی در اصل شیمی این مواد و ساختارها است. به عبارت دیگر شیمی آلی، شیمی رنگ‌ها، داروها، لاستیک، بنزین، غذا و حتی لباسی است که می‌پوشیم.
شیمی معدنی: شیمی کاتالیزور‌ها، مواد آلی فلزی، صنایع معدنی، مطالعات الکتروشیمی کمپلکس‌های معدنی است.
شیمی فیزیک: با بررسی سمت و سوی واکنش، سرعت واکنش، تعادل در واکنش‌های شیمیایی و تعادلات فازی و همینطور بررسی سینتیک واکنش، می‌تواند به تغییرات زیادی در صنایع مختلف شیمی بیانجامد.
شیمی تجزیه: مطالعه روش‌های جداسازی، شناسایی و بررسی کمی اجزای طبیعی یا مصنوعی یک ماده را در بر می‌گیرد.
نانو شیمی: در این زیر شاخه می‌توان تمام موضوعات شیمی آلی، معدنی، تجزیه و شیمی فیزیک را در سطح نانو بررسی کرد.
شیمی کاربردی: شامل دروس کاربردی و زیر شاخه صنعتی شیمی است.
شیمی دارویی: سنتز دارو و بررسی اثرات دارو بر روی بیمار را شامل می‌شود.
آموزش شیمی: روش‌های آموزش شیمی برای دانشجویان و دانش آموزان در آن ارائه می‌شود.
شیمی کاتالیست: هدف از این رشته تربیت نیروی متخصص در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی مورد نیاز صنایع و همچنین انجام آموزش و پژوهش در زمینه‌های مرتبط با کاتالیست است.
فیتوشیمی: (شیمی گیاهی) بررسی خواص داروهای گیاهی را شامل می‌شود.
شیمی پلیمر: روش‌های ساخت درشت مولکول‌ها و بسپارها (پلیمرها) را در بر می‌گیرد.
شیمی دریا: بحث و بررسی در خصوص شیمی آب، معادن و کانی‌ها، نفت و گاز، شیمی مناطق فراجوش، شیمی آلاینده‌ها و بسیاری از موارد مهم دیگر در دریا در این گرایش انجام می‌پذیرد.
شیمی و فناوری اسانس: استخراج، خالص‌سازی و سنتز اسانس را شامل می‌شود.
شیمی پیشرانه: شامل مطالعه و بررسی موتور‌های پیستونی، توربینی و موشک می‌شود.
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته شیمی کاربردی چه هستند؟
در ادامه، فهرستی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین دروس رشته شیمی کاربردی ارائه شده است:
فارغ التحصیل رشته شیمی کاربردی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
برخی از مشاغل اصلی که یک فارغ‌التحصیل رشته شیمی کاربردی می‌تواند در آنها شاغل شود عبارت هستند از:
ارائه خدمات در آزمایشگاه‌های کنترل کیفی و مواد مصرفی صنایع
خدمات آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و سایر موسسات آموزشی
ارائه خدمات در پتروشیمی، کارخانجات پلاستیک، رنگ و رزین، صنایع دارویی و بهداشتی
استفاده از گیاهان دارویی برای سنتز مواد دارویی و درمانی
ارائه خدمات به آزمایشگاه‌های سنتزی مواد، به منظور سنتز مواد جدید
پذیرش کارهای پژوهشی و شرکت کردن در پروژه‌های پژوهشی
ارائه خدمات به شرکت‌های نوبنیاد و حل و فصل مشکلات و چالش‌های آنها
کار آفرینی
بازار کار رشته شیمی کاربردی به چه صورت است؟
بازار کار به کلی موضوعی است که به شرایط جامعه‌ای که هر شخص در آن زندگی می‌کند بستگی دارد؛ ولی بر خلاف باورهای برخی افراد در مورد رشته‌های علوم پایه و بخصوص شیمی، باید گفت، شیمی علمی است که در همه زمینه‌ها اعم از خوراک، پوشاک، دارو و… دخالت دارد. پس می‌توان نتیجه گرفت یک شیمی‌دان یا فارغ التحصیل رشته شیمی می‌تواند با توجه به تجربه و اطلاعاتی که دارد به نسبت سریع مشغول به کار شود.
در سوال قبل به زمینه‌های کاری متفاوت دانش آموختگان رشته شیمی کاربردی اشاره شد، اما نکته مهمی که در این رشته حائز اهمیت است میزان دانشی است که فرد کسب کرده. به عبارت دیگر، مدرک دانشگاهی یا نمره بالا، نمی‌تواند دلیلی باشد برای اینکه شما بتوانید کار مرتبط با رشته خود را پیدا کنید؛ شاید این موضوع شرایط لازم باشد ولی کافی نیست.
امکان ادامه تحصیل در رشته شیمی کاربردی در داخل ایران چگونه است؟
امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته شیمی کاربردی وجود دارد. گرایش‌های موجود در مقطع کارشناسی ارشد شیمی کاربردی عبارت هستند از:
گرایش شیمی آلی
گرایش شیمی تجزیه
گرایش شیمی معدنی
گرایش شیمی فیزیک
گرایش نانو شیمی
گرایش فیتوشیمی
گرایش شیمی پلیمر
گرایش شیمی کاربردی
گرایش آموزش شیمی
گرایش شیمی دارویی
گرایش شیمی پیشرانه
گرایش شیمی دارویی
گرایش شیمی کاتالیست
گرایش شیمی دریا
گرایش‌های موجود در مقطع دکتری رشته شیمی کاربردی نیز عبارت هستند از:
این اطلاعات بر اساس گرایش‌هایی است که تاسال 97 توسط وزارت علوم برای متقاضیان رشته شیمی ارائه شده است. اما ممکن است هر سال تغییراتی در آنها اعمال شود و حتی در مقطع ارشد و دکتری گرایش‌های جدید اضافه شوند. نکته حائر اهمیت دیگر، رشته‌های مشترکی است که بین رشته شیمی وزارت علوم و برخی رشته‌های وزارت بهداشت وجود دارند. برای مثال یکی از این رشته‌ها، ارشد شیمی دارویی است که می‌توان با مدرک کارشناسی شیمی در کنکور وزارت بهداشت شرکت کرد و در رشته شیمی دارویی پذیرفته شد.
امکان ادامه تحصیل در رشته شیمی کاربردی در خارج از کشور به چه صورت است؟
برای دانش آموختگان رشته شیمی در تمامی مقاطع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و کلیه گرایش‌ها امکان ادامه تحصیل در خارج از کشور وجود دارد. تحصیل در رشته شیمی در کشورهای دیگر معمولا پرطرفدار است و هر ساله داوطلبان زیادی از همین طریق اقدام به مهاجرت می‌کنند.
در صورت اخذ پذیرش از دانشگاه‌های خارجی، شما می‌توانید از امکان تحصیل رایگان در رشته شیمی بهره‌مند شوید. از جمله دانشگاه‌های مطرح در اخذ پذیرش، می‌توان به دانشگاه کالیفرنیا برکلی و دانشگاه هاروارد اشاره کرد. از کشور‌هایی که در رشته شیمی مطرح هستند نیز می‌توان به آمریکا، کانادا و آلمان اشاره داشت. شرایط تحصیل، زندگی، مخارج و ارائه خدمات به دانشجویان خارجی در هر کدام از این کشورها متفاوت است و برای داوطلبانی که به دنبال اخذ پذیرش هستند، بررسی تمام این موارد الزامی است.
نکته حائز اهمیت برای اخذ پذیرش و ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و به خصوص دکتری، بررسی زمینه تحقیقاتی و کاری اساتیدی است که شما را به عنوان دانشجو پذیرفته‌اند.
